Wat wil de zelfstandige professional? 7 opvallende nieuwe feiten over zzp'ers

Waarom beginnen Nederlanders als zelfstandig ondernemer? Waar zijn ze tevreden over en wat kan er beter? De nieuwste Zelfstandigen Enquête Arbeid (ZEA) van TNO en het CBS geeft antwoorden. Dit zijn de meest opvallende ontwikkelingen. Voor de vijfde keer publiceren het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en onderzoeksbureau TNO vandaag de Zelfstandigen Enquête Arbeid (ZEA). Het is een zeer uitgebreid rapport op basis van een vragenlijst onder bijna 7000 zelfstandig ondernemers: 6000 zonder personeel (zzp’ers), 1000 met personeel (zmp’ers). Hieronder staan de meest opvallende resultaten op een rij.

1. Eigen werktijden en -locatie bepalen is een belangrijke reden om zzp’er te worden

Veruit de meeste zzp’ers zijn onder andere begonnen als zelfstandige omdat zij zelf hun werktijden en locatie willen bepalen (42%). Een derde wilde altijd al ondernemer worden (33%) en 30% zocht een nieuwe uitdaging. Zo’n 30% wilde niet meer voor een baas werken. Daarnaast was meer kunnen verdienen voor een kwart (25%) van de zzp’ers een reden om voor zichzelf te beginnen.

De motivaties van zelfstandigen met personeel zijn een beetje anders. Voor slechts een kwart (24%) van de zmp’ers was zelf bepalen waar en wanneer ze werken een startmotief. Bijna de helft (48%) van hen wilde altijd al ondernemer worden. Daarnaast zocht 28% een nieuwe uitdaging en nog eens 28% wilde vooral niet meer voor een baas werken.

2. Zelfstandig ondernemers zijn iets minder vaak lid van een belangenvereniging

Op dit moment is 36% van alle zelfstandig ondernemers lid van een belangenorganisatie specifiek voor zelfstandigen. Dat aandeel is ten opzichte van 2021 (40%) iets afgenomen. 19% is lid van een beroepsorganisatie en 12% van een sectororganisatie. Relatief weinig zzp’ers zijn lid van een onafhankelijke zzp-organisatie (6%) of een zzp-organisatie binnen een vakbond (3%).

Zmp’ers (57%) zijn veel vaker lid van een belangenorganisatie dan zzp’ers (31%). De meeste (31%) van deze zmp’ers zijn lid van een sectororganisatie. In de zorg (77%) is het lidmaatschap van belangenorganisaties het hoogst, in de bouw (20%) is dat het laagst.

Ter vergelijking: in 2022 was 16% van de werknemers lid van een vakbond (Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden, NEA 2022).

3. Zzp’ers zijn tevreden

Zzp’ers in Nederland zijn gelukkiger dan ooit. 82% van de zzp’ers is (zeer) tevreden met het werk, 1 procentpunt meer dan in 2021. Daarnaast is 80% blij met zijn arbeidsomstandigheden, 2 procentpunten meer dan twee jaar geleden. Werknemers in loondienst zijn iets minder vaak tevreden. In 2022 was 78% van de werknemers (zeer) tevreden met het werk en 76% met de arbeidsomstandigheden (NEA 2022).

Het percentage zzp’ers dat liever in loondienst zou werken is ook onverminderd. Slechts 10% van de zzp’ers zou liever in loondienst werken als zij de vrije keuze hadden. Dit percentage is iets lager dan in 2021 (11%).

4. Zzp’ers bereiden zich voor op de toekomst

Er zijn verschillende manieren waarop zzp’ers zich voorbereiden op de toekomst. Twee derde (66%) van de zzp’ers is bereid om risico’s te nemen, zmp’ers iets vaker dan zzp’ers. Verder is 75% bezig met de toekomst van hun bedrijf en investeert 89% in nieuwe kennis en vaardigheden. De helft van alle ondernemers volgde in de afgelopen 2 jaar een cursus of opleiding.

Onzekerheid hoort erbij, weten de zelfstandig ondernemers. Het aandeel zelfstandigen dat onzekerheid over de vraag, de hoogte van het inkomen en de toekomstige loopbaan geen probleem vindt, stijgt ieder jaar. In 2015 vond 14% het onzekere inkomen niet vervelend, nu is een onzeker inkomen voor bijna een kwart (24%) van de zelfstandigen geen probleem.

Opvallend: zelfstandigen met personeel vinden de onzekerheid vaker vervelend dan zzp’ers.

5. 46% wil collectieve voorzieningen voor ziekte en pensioen

Als je zelfstandig ondernemers vraagt wat ze nu echt vervelend vinden, dan noemt 46% het gebrek aan collectieve voorzieningen voor ziekte en pensioen. Zij noemen dit het vaakst als vervelendste aspect van ondernemerschap, nog vaker dan klanten die niet op tijd betalen (41%) en onzekerheid over het inkomen (34%). In de recreatiesector (58%) vinden ondernemers de beperkte collectieve regelingen voor ziekte en pensioen het vaakst vervelend.

In het pensioenakkoord staan hier twee afspraken over: er komt een verplichte, betaalbare arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen en de overheid onderzoekt hoe zzp’ers makkelijker voor hun pensioen kunnen sparen. Lees meer over de pensioenplannen en hier over de aov. Nu het kabinet is gevallen, is het onzeker wanneer de plannen uitgevoerd worden.

6. Zelfstandigen sparen voor hun pensioen

Ondertussen regelen zzp’ers zelf hun oude dag. Zo’n 86% van de zelfstandigen heeft ‘iets’ geregeld voor pensioen. Dat is meer dan in 2019 (83%) en 2021 (84%). Zmp’ers (90%) hebben gemiddeld iets vaker een of meerdere voorzieningen voor hun pensioen dan zzp’ers (85%).

De meeste zelfstandigen hebben spaargeld of beleggingen (52%) voor hun oude dag. Dat zijn er iets meer dan eerdere jaren. Een kleiner percentage (44%) spaart via een pensioenfonds van eerder of huidig werk in loondienst. Zo’n 36% ziet zijn koophuis als pensioenvoorziening.

Het aandeel zelfstandig ondernemers met fiscale oudedagsreserve (FOR), lijfrente of bankspaarregeling is sinds 2019 afgenomen. Niet zo verrassend, want de FOR is sinds 1 januari 2023 afgeschaft.

Daarnaast hebben meer zelfstandig ondernemers een arbeidsongeschiktheidsvoorziening.

7. Meer zelfstandig ondernemers hebben last van wet- en regelgeving

Meer zelfstandig ondernemers ervaren wetgeving, regels en instanties als een last. In 2023 vond 38% het erg belastend om te voldoen aan alle regels, iets meer dan in 2021 (35%). Zo’n 41% heeft moeite met de hoeveelheid regels, wetten en instanties. Dat is hoger dan in 2021 (37%).

Zmp’ers hebben vaker last van regeldruk dan zzp’ers. Zelfstandigen in de landbouw hebben het meeste moeite met alle wetgeving en instanties. Zij ervaren het voldoen aan en bijhouden van wetgeving (81%) en het aantal regels en instanties (83%) veruit het vaakst als last.

Bekijk ook de factsheet ZEA voor meer feiten en cijfers uit de nieuwste Zelfstandigen Enquête Arbeid (ZEA) van TNO en het CBS.

Bronnen: CBS.nl en ZiPconomy.nl